«بار امانت» در نگاه مولانا/ تأملی بر یک معنی متفاوت
تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۷۸۶۷۵
عصر ایران؛ شیرو ستمدیده - در نوبت پيشين گفتيم كه مولانا در مقالۀ پنجم فيه ما فيه میگويد «آدمی در اين عالم برای كاری آمده است» و «از آدمی آن كار میآيد كه نه از آسمانها میآيد و نه از زمينها میآيد و نه از كوهها. چون آن كار بكند ظلومی و جهولی ازو نفی شود.» و آن كار پذيرفتن امانت است؛ كه آسمان و كوه و زمين از پذيرفتن آن سر باز زدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اما اينكه "امانت" چيست، محل بحث مولانا در اين مقاله نيست. در متون تفسيری و عرفانی هم دهها حدس و گمان دربارۀ "امانت" مطرح شده است. كثرت اين گمانهها به حدی است كه اگر كسی به آنها مراجعه كند و يكايك حدسهای قاطعانهاي را كه دربارۀ مفهوم امانت مطرح شده است از نظر بگذراند، چه بسا اصل موضوع برايش لوث شود.
در واقع در طول تاريخ تفسير و عرفان، بسيار كسان از راه رسيدهاند و گمانهای را دربارۀ اينكه آن امانت چه بود كه انسان آن را پذيرفت، مطرح كردهاند و در بسياری از موارد هم واقعا معلوم نيست كه مبنا و دليل اين مدعيات گوناگون چيست.
با اين حال، شايد مشهورترين رای اين باشد كه "امانت" آگاهی يا معرفت يا شناخت بود. يعنی انسان پذيرفت كه بار آگاهی را به دوش بكشد و مصائب زندگیاش هم ناشي از همين قبول و پذيرش بوده است.
رای مشهور دوم، امانت را همان دين میداند. مطابق رای اول، شناخت خداوند مهمترين متعلَق شناخت انسان است، اما مطابق رای دوم، انسان با پذيرفتن دين، وظايفی را در قبال خداوند پذيرفت و اين بار سنگين، همان چيزی بود كه ساير موجودات هستی از پذيرفتن آن سر باز زدند.
رای سومی هم وجود دارد كه امانت را فرج يا شرمجای انسان میداند. مطابق اين رای، شرمجای نخستين قسمت بدن انسان بود كه خداوند آفريدش و انسان متعهد شد كه اين امانت را همان طور كه پاكيزه و بری از گناه و فحشا، از خداوند دريافت كرده، پاك و باطهارت حفظ كند؛ و سنگينی بار امانت، همين اجتناب از فحشا بوده است؛ امری كه اكثر انسانها در طول تاريخ چنانكه بايد از عهدۀ آن برنيامدهاند.
برخی مفسرين شيعی هم، در تفسيری شاذ، امانت را ولايت اميرالمومنين دانستهاند. برخی ديگر از شيعيان، گفتهاند كه خداوند وقتي ارواح را آفريد، نخست ارواح پنج تن آل عبا را آفريد و ارواح اين پنج تن را به كوه و زمين و آسمان عرضه كرد و ولايت آنان را امانت خود قرار داد. هيچ موجودي اين امانت گرانبار را نپذيرفت الّا آدم و حوا كه در بهشت بودند.
نيز برخی از مفسرین غيرشيعی، در سياقی اسطورهای، گفتهاند كه حضرت آدم از جانب خدا مامور طواف كعبه شد و خواست كه اهل و فرزند خود را نزد آسمان و زمين به امانت بگذارد اما آنان نپذيرفتند و ناچار شد آنها را نزد قابيل به امانت بگذارد. قابيل هم در امانت خيانت كرد و هابيل را كشت و بدين سبب ظلوم و جهول خوانده شد.
فارغ از اين آرای گوناگون، نكتۀ مهم در تقرير مولانا اين است كه او دربارۀ پذيرفتن امانت میگويد از آدمی كاری برمیآيد كه كوه و زمين و آسمان از انجام آن ناتوانند و «چون آن كار بكند ظلومی و جهولی ازو نفی شود.»
اين رای برخلاف ظاهر آيه است. آيۀ 72 سورۀ احزاب میگويد انسان امانت را پذيرفت؛ به راستی كه او بسيار ستمكار و بسيار نادان بود. در ترجمۀ دقيق و معتبر عبدالحميد آيتی هم اين آيه چنين ترجمه شده است: «ما اين امانت را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه داشتيم، از تحمل آن سر باز زدند و از آن ترسيدند. انسان آن امانت بر دوش گرفت، كه او ستمكار و نادان بود. »
مطابق اين ترجمه، ستمكاری و نادانی انسان علت پذيرفتن امانت از جانب او بوده است. اما مولانا ظاهرا میگويد انسان چون امانت را پذيرفت، ظلومي و جهولی از او نفی شد. اما رای رايج اين است كه اگر انسان در حق خودش ستمكار و نسبت به دشواری وظيفهای كه تقبل كرد جاهل نبود، بار امانت را به دوش نميكشيد.
با اين حال در جملۀ مولانا، عبارت «چون آن كار بكند» مبهم است. دقيقا معلوم نيست كه مراد او از "آن كار" پذيرفتن امانت است يا به چيز ديگری اشاره دارد. حافظ گفته است: حقا كزين غمان برسد مژدۀ امان/ گر سالكی به عهد امانت وفا كند. شايد مراد مولانا هم از "آن كار"، وفا كردن به عهد امانت باشد. يعنی وقتی میگويد از آدمی كاری برمیآيد كه از آسمان و زمين و كوه برنمیآيد و چون آن كار بكند، ظلومی و جهولی از او نفی شود، شايد منظورش نه فقط پذيرفتن امانت بلكه «پذيرفتن امانت و وفا به عهد امانت» باشد.
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: آدمی در این عالم برای کاری آمده است
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: فیه ما فیه مولانا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۷۸۶۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بهشتی از ۱۶۱ هزار یار مهربان/ اینجا ملک رفاقت و اعتماد است
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود- در دل یک مرکز تجاری جایی که انتظار نمیرود، بهشتی از 161 هزار یار مهربان تو را فرامیخواند. باغی از کتابها که میتوانی رایگان امانت بگیری.
محمد رحیم شربت ملکی زمانی کتابفروشی داشت. اما اتفاقی موجب شد عطوفت انسانی را ارجح دانسته و کتاب را از دنیای داد و ستد پول و زر به دنیای تبادل اندیشه و عشق بکشاند.
در گفتگویی که از وی در فضای مجازی موجود است میگوید زمانی که میدیدم کسی به کتابخانه مراجعه میکند و قدرت خرید ندارد، متأثر میشدم. دنبال فکری بودم که بتوانم کتاب را به دست کتابخوان واقعی برسانم.این بود که ماجرای استتثناییترین کتابخانه ایران زمین شکل گرفت.
آقای ملک مدتی بعد از ماجرای مراجعات افراد به کتابفروشی این مجموعه را تبدیل به کتابخانهای جهت امانت کتاب کرد. برای زنده نگاه داشتن یاد و خاطره پدر و مادرش و ایجاد چرخههای دانش افزایی و مطالعه، باغ کتاب ملک در مرکز تجاری ولنجک متولد شد. مالک این مجموعه حتی برای اینکه میزبان خوبی باشد در سال 75 مرکز کارشناسی و در سال 81 مدرک کارشناسی ارشد خود از رشته کتابداری و اطلاعرسانی را ضمیمه بینش متعالی خود ساخت.
131 هزار کتاب در گردش
این مجموعه که همنشینی 161 هزار کتاب است در طول زمان با همت مردم توسعه یافته است و امروز گفته میشود، نیمیاز کتابها اهدایی خود مردم است. در وضعیت فعلی نیز حدود 131 هزار کتاب از تعداد کل کتابها در سراسر ایران و در شهرها و روستاها در گردش بوده و امانت در دست مردم است.
کتابها تا چندی پیش حتی به صورت موضوعی نیز قفسهبندی نشده بود و مخاطب با ورود به این ملک، با دریایی از کتابها مواجه میشد و باید میگشت تا الماسی که به سراغش آمده پیدا کند. با قفسهبندی موضوعی بازدیدها بیشتر هم شده است.
موضوعاتی از جمله منطق، فلسفه، ادبیات، ادیان و مذاهب، کودک و نوجوان، زبانهای خارجی، شعر، ادبیات و رمان و حتی کتابهای درسی دیده میشود و اینطور نیست که کتابها کیفیت لازم را نداشته باشد بلکه مردم با شور و اشتیاق بهترین و حتی کمیاب ترین کتابهای خود را به این مجموعه اهدا میکنند.
ببرید و 6 ماه بعد برگردانید
نه تنها در این کتابخانه فهرست جستجوی کتاب نیست بلکه مقولهای به نام عضویت نیز وجود خارجی ندارد. در باغ بهشت کتاب به روی همه گشوده است و از 10 صبح لغایت9 شب در تمامی روزهای هفته در خدمت علاقهمندان است. حتی قفسهای در خارج از کتابفروشی با هزاران کتاب تعبیه شده که در صورت تعطیلی کتابخانه علاقهمندان بتوانند از آن جا کتاب خود را تهیه کرده و دست خالی نروند.
این مجموعه بر اساس اعتماد و رفاقت بنا شده و برای امانت کتابها هیچ مدرکی و حتی نام نویسی وجود ندارد. مراجعان کتابها را میبرند و در صورتی که ساکن تهران باشند تا 6 جلد و در صورتی که از شهرستانها آمده باشند تا 8 جلد میتوانند کتاب با خود ببرند.
اما به گفته فعالان این کتابخانه، مردم اغلب کتابها را بر گردانده و حتی کتاب هم برای هدیه میآورند. شعار باغ کتاب ملک این است که اگر قادر نبودید کتاب را برگردانید حداقل به فرد دیگری برسانید تا او نیز مطالعه کند و گردش مطالعه برقرار بماند.
افرادی که در داخل ایران سکونت دارند میتوانند کتابهای امانی را تا 6 ماه در نزد خود نگه دارند و افرادی که خارج از کشور هستند تا یک سال میتوانند کتابها را در اختیار داشته باشند.
میتوان گفت در وضعیتی که سه هزار و 741 باب کتابخانه عمومی در کشور فعال است، باغ کتاب ملک به سادگی با ایجاد فضایی از دوستی و نشاط و اعتماد متقابل بیش از کتابخانههای عمومی بازدید و مراجعه کننده داشته است و جالب آنکه هیچگاه نیازی به ارائه گزارش از عملکرد خود نداشته و در شبکههای اجتماعی محور اصلی را تقدیر از اهداکنندگان کتاب و چهرههای اهل قلم و خود مردم قرار داده است.
انتهای پیام/